Сега цевката е обрасната со трева, а и големо дрво никна во ова време кога езерото се повлекува, исчезнува пред нашите очи, насолзено појасни Науме, неверувајќи дека главен причинител за намалување на водата во езерото е наводното истекување на Преспанско Езеро кон Охридско Езеро, бидејќи Преспанско Езеро е на надморска висина од 853 метри, а Охридското езеро е на надморска висина од 695 метри.

Порано на брегот стававме знаци со опомена да не се плива околу цевката и никој да не се качува бидејќи често пати храбрите момчиња или девојчиња се повредуваа скокајќи од цевката во водата.

За жал, во тоа време, општината на која и припаѓа Претор, а тоа е Општина Ресен, не беше заинтересирана за вложување во инфраструктурни проекти, а населението во најголем дел се занимаваше со најпрофитабилниот бизнис, а тоа беше производство и продажба на јаболка.

Таквата фалинка никому не пречеше, затоа што туристичката населба беше преполна, се сеќава Науме Ристески, кој пензионерските денови, од пролет до есен ги минува во Претор и со задоволство ни ја пренесе приказната од неговиот дедо дека името на населбата која е од доцноантичко време, се поврзува со поимот „претовар“ или „претоар“ затоа што токму во Претор врвеле карваните со стока која доаѓала и заминувала од југ кон север и обратно.

На овој дел од туристичката населба беа и одморалиштата на „Црн бор“ и „Тутунски комбинат“ од Прилеп, потоа одморалиштето на фабриката за шеќер „4-ти Ноември“-Битола, „Макошпед“, трикотажа „Пелистер“, кожара „Битола“, „Транскоп“ и „Македонија пат“.

А, пред три децении водата беше на два-три метри од патот.

Со стартот на новиот проект на ЕУ и УНДП, како и со енергичниот пристап на локалната самоуправа за изградба на околу 35 километри потребна инфраструктура во Претор и други населени места на преспанското крајбрежје, зафат кој треба да заврши за 10 месеци, се охрабрува не само локалното население, туку и идните инвеститори кои ќе се приклучат на во моментов ретките хотелиери и угостители кои градат на брегот на Преспанско Езеро.

Преполни беа детските одморалишта на Црвен крст, Феријално летовалиште „Студент“ и Феријално летовалиште „Преспа“.

Моќта на проектот „ЕУ за Преспа“ директно ќе придонесе и за заштита на овој како што го нарекуваат споменик на природата со 50 ендемски видови на животни, 19 видови на ендемски растенија, девет ендемски видови на риба или пет во балкански рамки, а од нив во Преспа досега се пронајдени четири.

Во Претор треба многу да се менува почнувајќи од сообраќајниот знак на главната сообраќајница што води до македонско-грчкиот граничен премин Маркова Нога, каде јасно се посочува дека езерото е на далечина од еден километар, но во шега преторчани велат дека знакот треба да се смени, бидејќи сега езерото е многу подалеку.

Не ме сликај мене, вели Науме, сликај ја оваа цевка која порано беше под вода.

Да потсетиме, Преспанско Езеро е една од најважните орнитолошки локации во Европа бидејќи 216 видови на птици се забележани во Езерани, а познатиот Далматински пеликан со околу 1.600 регистрани парови, живее, се гнезди и се размножува на Преспанското Езеро.

И тогаш, и сега, населението се соочуваше со ист проблем - немање инфраструктура.

Сегашнава генерација преспани е едногласна дека езерото треба да се заштити, да запре деградацијата, да се обновуваат природните функции на езерото, да се подобри квалитетот на водата, а овоштарите доследно да користат агроеколошки мерки со рационално, штедливо водоснабдување на земјоделските површини.

Ќе се измориш додека стигниш до вода, а ако одлучиш да пливаш, тогаш треба уште толку одење низ вода се до пристојна длабочина.

На влезот на туристичката населба, таму каде што деновиве почна изградбата на инфраструктурен систем, порано беше кампот на Сојузот на извидниците, а до него и објект на Здружение на пензионерите.

Езерото се повлече, но ќе се врати, впрочем самата преспанска населба Наколец името го добила од наколната населба која постоела, била оддалечена од езерото, па потоа со зголемување на нивото на водата, езерото ја потопила.